Stanisław Szopa
Historia pieniądza przyszłości (2)
4. Silvio Gesell - twórca doktryny Gospodarki Rynkowej w oparciu o neutralny pieniądz
Silvio Gesell (1863 - 1930) handlowiec i finansowy teoretyk, w swojej książce "Die Natürliche Wirtschaftsordnung" (Naturalny Ekonomiczny Porządek) sformułowal rewolucyjną teorię pieniądza jako państwowej usługi dla obywateli. Aby zapewnić sprawność transakcji handlowch, Gesell zaproponował czasowo powiększający się, ujemny odsetek od pieniędzy w obiegu. W 1936 roku John Maynard Keynes w swojej książce "General Theory of Employment, Interest and Money" potwierdził tę ideę.
5. Kwit Wära - pieniądze małego górniczego miasteczka Schwanenkirchen w Bawarii, w roku 1920
W celu praktycznego wprowadzenia idei Gesella, w 1919 roku Hans Timm, przyjaciel Gesella, założył "Stowarzyszenie Wymiany Wära". Kwit o nazwie "Wära" został wyemitowany o wartościach ½, 1, 2 i 5 Wära. Kwity Wära mogły być zakupione w "Stowarzyszeniu Wymiany Wära" za ½, 1, 2 i 5 marki niemieckiej. Na kwicie Wära nie było nigdzie słowa "marka" i tylko w wyjątkowych przypadkach kwit mógł być na nią wymieniony.
Na odwrocie kwitu znajdowały się puste miejsca na naklejenie co miesiąc znaczka o wartości 1% danego kwitu. Znaczki sprzedawane były przez Stowarzyszenie Wymiany Wära. Pewna skromna ilość kwitów Wära przedostała się do obiegu w całych Niemczech.
Po I Wojnie Światowej w Niemczech zapanował głęboki kryzys gospodarczy. Wiele firm bankrutowało, były częste samobójstwa i przepełnione wiezienia. W małym, 500-osobowym, górniczym miasteczku Schwanenkirchen od dwóch lat górnicy byli bez pracy. Pan Hebecker, właściciel zbankrutowanej kopalni miasteczka Schwanenkirchen, jako pierwszy zdecydował się na użycie kwitów Wära na większą skalę.
Hebecker uzyskał 40 tys. marek pożyczki z banku, ale sądził że kwity Wära ożywią lokalną ekonomię. Na zebraniu byłych pracowników kopalni, Hebecker przedstawił propozycję otwarcia kopalni i wypłat pensji w kwitach Wära, zamiast w markach. Górnicy zgodzili się pod warunkiem, że sklepy w miasteczku będą je akceptować
Po dwóch latach bez pracy, górnicy, wróciwszy z kopalni z kopertami z wypłatą, natychmiast poszli do sklepów uregulować długi i zrobić duże zakupy. Właściciele sklepów z wahaniem przyjmowali kwity Wära, ale nie mieli wyboru, gdyż żaden z górników nie miał innych pieniędzy. Właściciele sklepów z kolei postawili hurtowników w sytuacji bez wyjścia i wymusili na nich przyjęcie zapłaty za towar w kwitach. Hurtownicy z kolei płacili kwitami właścicielom zakładów produkcyjnych za towar hurtem. Właściciele zakładów z kolei, za kwity Wära kupowali węgiel u pana Hebeckera i w ten sposób zamykał się cały cykl obrotu.
Wszyscy ludzie starali się jak najszybciej pozbyć kwitów, gdyż co miesiąc posiadacz kwitu musiał kupić i nakleić znaczek o wartości 1% kwitu, żeby móc użyć kwitu do dalszych transakcji. Uzasadnieniem pobierania 1% opłaty był "koszt magazynowania węgla zabezpieczającego wartość kwitu".
Kwity Wära krążyły szybko wśród mieszkańców, w większej części wracajac do kopalni, gdzie zapewniały pracę, zysk i lepsze warunki bytu dla całej społeczności miasteczka Schwanenkirchen.
Istotnie, nikt nie poznawał miasteczka po kilku miesiącach po otwarciu kopalni. Mieszkańcy miasteczka prosperowali, górnicy i handlowcy byli bez długów; nowy duch wolności i życia owładnął miasteczkiem. Wieść o dobrobycie Schwanenkirchen w okresie kryzysu gospodarczego Niemiec szybko się rozniosła. Z całych Niemiec przybywali reporterzy, żeby zobaczyć i opisać " Cud w Schwanenkirchen ". Przeczytać o nim można było nawet w finansowej sekcji większych gazet amerykańskich.
Nie podano wówczas nigdzie głównej przyczyny "cudu", jakim była nieopłacalność oszczędzania Wära. Gdyby właściciel kopalni wypłacał górnikom w markach, zamiast w Wära, jego wysiłek poszedłby na marne - pieniądze zmieniłyby jednego lub dwóch właścicieli, z których każdy starałby się zaoszczędzić ich jak najwięcej w tamtych trudnych czasach, a po krótkim czasie pan Hebecker dołączyłby do tysięcy innych, którzy przegrali w walce z kryzysem gospodarczym..
Do roku 1931 ruch wolnej ekonomii rozprzestrzenił się na całe Niemcy, wciągając ponad 2000 korporacji do systemu wymiany "Wära". Niestety, w listopadzie 1931 r eksperyment ten został zablokowany przez Niemiecki Bank Centralny. Długotrwała ekonomiczna stagnacja dopomogła następnie Hitlerowi dojść do władzy, ze znanymi ogólnie konsekwencjami.
Stan Szopa