Kevin Parcel
Pieniądze słoneczne
Strategia społecznej i globalnej reformy ekonomicznej
Podstawowym problemem naszego globalnego systemu ekonomicznego jest to, że w celu sprostania rosnącej konkurencyjności, wymusza on nieodpowiedzialną eksploatację zasobów naturalnych, powodując głód, degradację środowiska, biedę i wojny. I tak jak globalny rynek objawia w ten sposób swoją nietrwałość, tak zasadniczym rozwiązaniem problemów staje się naturalna odpowiedzialność rządząca krzepkimi rynkami lokalnymi. Ich wzmocnieniu służy przedstawiona poniżej koncepcja SunMoney, wspierająca systemy społecznych walut poprzez ich uprzywilejowanie wobec waluty globalnej.
Wartość lokalnej waluty
Wartość pieniądza wywodzi się z jego użyteczności w ułatwianiu wymiany barterowej, a rośnie wraz ze wzrostem skuteczności w utrzymywaniu bogactwa. Gwarantowanie wartości pieniądza cennymi zasobami np. srebra lub złota może wydawać się fundamentalne dla idei wartości pieniądza, lecz metale szlachetne zostały po raz pierwszy użyte do produkcji monet dlatego, żeby wartość metalu zapobiegała oszustwom. Postepy w technikach druku i bicia monet okazały się później wystarczające, aby zapobiegać fałszerstwom i dlatego większość walut w dzisiejszym świecie czerpie wartość wyłącznie z milczącej zgody osób posługujących się nimi. Te “prawne” waluty są dużo bardziej praktyczne, niż waluty mające pokrycie w surowcach, gdyż każdy rynek stać na nie - nie są do tego niezbędne rezerwy srebra lub złota.
I podobnie jak dzisiejsze pieniądze globalne, tak i waluty lokalnych społecznosci mogą dziś czerpać wartość wyłącznie z woli ludzi posługiwania się nimi w handlu. Jednakże, nowe waluty lokalne, które nie posiadają żadnej wartości same w sobie, mogą wydawać się ryzykowne w użyciu, wiec dla wmocnienia woli posługiwania się nimi celowe wydaje się, aby ludzie zrozumieli, jak wiele innych korzysci wynika z ich użycia.
Gdy na rynku brak jest pieniądza globalnego, wówczas niekiedy pojawiają się w społecznosciach waluty lokalne, zwane skryptami. Mżna je recyrkulować wyłącznie lokalnie, co dostarcza napędu lokalnemu biznesowi i przynosi niezliczone dalsze korzyści. Z tych samych względów, nielokalni sprzedawcy sa ograniczeni w możliwości handlu przy użyciu skryptów, gdyż mogą one być wydawane wyłącznie lokalnie, tak wiec lokalny system pieniądza zaczyna tworzyć rynki lokalnie kontrolowane. W takim środowisku - częściowo izolowanym od światowej konkurencji - mają szansę zaistnieć nowe lokalne przedsiębiorstwa i w ten sposób prawdziwie lokalne rynki mogą sobie zapewnić ciągly wzrost i wykształcić wokół siebie prężne społeczności.
Aby konkurować na rynku globalnym, globalni sprzedawcy są na ogół zmuszani do nadużywania ludzkich i innych naturalnych zasobów i do porzucania społeczności, gdy lokalne zasoby są na wyczerpaniu. Jednakże działające dla własnego dobra społeczności posiadają przywilej chronienia własnych zasobów przed ich nadużywaniem. I choc termin zrównoważony może być trudny do zdefiniowania, to termin niezrównoważony nie jest trudny do określenia - wyręby, zanieczyszczenia czy bieda-interesy widać gołym okiem. Dlatego użycie równoczesne walut lokalnej i globalnej daje lokalnym rynkom możliwość funkcjonowania na zasadzie komplementarności, a nie serwilizmu, wobec rynku globalnego, umożliwiając społecznościom osiągnięcie zrównoważonego dobrobytu.
Lecz być może najważniejsze jest to, że prawdziwie lokalne rynki cenią sobie wyżej niepowtarzalność jednostek od ich przydatności jako elementów globalnej monokultury, gdyż to na wewnętrznych przymiotach jednostek zbudowane są unikalne społeczności.
Preferowana waluta lokalna
W ogólnym sensie, wartość pieniądza bierze się z jego braku - im mniej go masz, tym bardziej go cenisz. Zgodnie z tą zasadą, kiedy brak jest pieniądza globalnego, przestrzeń po nim zapełniają niekiedy waluty lokalne, kreując w sposób dynamiczny rynki lokalne. Jednakże waluta globalna jest na ogół preferowana w handlu, gdyż może być z większą łatwością wydana na zakup dóbr i towarów nielokalnych, tak więc waluty lokalne znikają z rynku wtedy, gdy wraca na niego waluta globalna. Utrzymywanie w działaniu systemu waluty społecznej w sytuacji podaży pieniądza globalnego wymaga utrzymywania na niskim poziomie wolumenu skryptów będących w obrocie - w celu uniknięcia spadku ich wartości. Prowadzi to do ograniczenia wielkości i potencjału rynków lokalnych do rynków drugiej klasy, niezdolnych do wzmocnienia społeczności na tyle, aby mogły skutecznie się bronić przed nadużyciami ze strony rynku globalnego.
W rzeczywistości, ponieważ globalna waluta jest preferowana ponad walutę lokalną, większość prac nad systemami waluty społecznej wyrasta z błędnego mniemania, że lokalna waluta musi być tworem skomplikowanym i tajemnym, wymagającym użycia wyszukanych technik menedżerskich w celu właściwego funkcjonowania. Lecz rzeczywistość jest taka, że prosperujące rynki rozwijają się gwałtownie zawsze tam, gdzie jest dużo pieniędzy - o ile ludzie chcą pieniędzy!
Jednym ze sposobów tworzenia preferencji dla waluty lokalnej jest ustalenie znaczącej obniżki cen (np. 50%) podstawowych produktów - takich jak woda czy prąd - wówczas, gdy ich zakupu dokonuje się za lokalną walutę - obniżki bezpośredniej lub poprzez podatki. Obniżki cen sprawiają, że waluta lokalna uzyskuje większą wartość nabywczą, niż waluta globalna lub dowolna inna waluta, mająca pokrycie w zasobach. Obniżki utrzymują tę większą wartość na stałym poziomie, niezależnie od wahań dostępności i ceny produktów z obniżoną ceną. Nie wymagane są też żadne rezerwy gwarantujące walucie wartość. Związując - poprzez obniżkę ceny - wartość podstawowego produktu z naturalnymi zaletami lokalnych pieniędzy, uzyskuje się taki skutek, że skrypt posiada zdecydowaną preferencję w stosunku do waluty globalnej.
Jeśli społeczność nie posiada kontroli nad wytwarzaniem danego produktu, wówczas obniżka jego ceny musi być ustanowiona prawnie, tak aby dostawcy musieli się do niej stosować. Z kolei dostawcy moga dostosowywać ceny swoich produktów do wymagań prawnych, z zachowaniem jednak znaczących obniżek, gdy produkty są nabywane z użyciem lokalnych pieniędzy, niezależnie od wielkości zakupów realizowanych tym środkiem. Dla przykładu, jeśli dostawca wyceniał swój produkt po cenie 1 $ za jednostkę, a obecnie sprzedaje połowę dostaw z 50-procentowym opustem, wówczas, gdy podniesie cenę do 1,33 $ (67 centów z opustem) za jednostkę, jego wpływy dolarowe zostaną zachowane, a lokalni klienci i tak będą korzystać z 33-procentowego rabatu. Gdy cały handel jakimś produktem jest realizowany za pomocą skryptów, wówczas jego cena w lokalnej walucie zbliża się do 1 $. Jednakże, cena globalna powinna w tym czasie podskoczyć do 2 $, więc korzyść wynikająca z używania lokalnej waluty wzrasta tak czy owak wraz z jej rosnącym użyciem, powodując ciągły rozwój systemu lokalnego pieniądza. Oczywiście, społeczności mogą zapewnić dostawcom limitowany udział skryptów akceptowanych jako zapłata, zapewniając tym sposobem dostawcom wystarczającą ilość globalnych pieniędzy na pokrycie nielokalnych zobowiązań.
Te celowane obniżki przynoszą oczywistą i istotną korzyść lokalnym dostawcom wybranego produktu, gdyż lokalni dostawcy mają mniej ograniczeń w prowadzeniu handlu za pomocą skryptów. Takie podejście zmierza do uprzywilejowania lokalnej kontroli zarówno nad podstawowymi surowcami, jak i nad lokalnym rynkiem. Najbardziej podstawowym surowcem - i równocześnie najbardziej zagrożonym - jest czysta woda, więc system WaterMoney [pieniądza wodnego, przyp. tłum.] może się okazać najlepszą strategią, o ile handel wodą jest znaczącą dzialalnością gospodarczą na danym terenie. Lecz wiele społeczności posiada taką obfitość wody, że jest ona produktem darmowym, lub taki jej brak, że w całości musi byc importowana. Dla takich rynków najlepszym rozwiązaniem wydaje się być FoodMoney [pieniądz żywnościowy, przyp. tłum.]. Aby taka strategia przyniosła sukces, musi prowadzić do uzyskania przez społeczność takiego stopnia autonomii, aby skutecznie przeciwdziałać nadużyciom ze strony rynku światowego. Wymaga to od społeczności, aby przejęła zasadniczą kontrolę nad własnymi zasobami. Tak więc system WaterMoney mocno wspiera lokalną kontrolę żywności poprzez dofinansowanie lokalnej produkcji i przetwórstwa płodów rolnych przez osoby, dla których skrypty FoodMoney mogą być nieatrakcyjne, gdyż preferują żywność nielokalną.
Ustalenie wartości pewnych podstawowych produktów w lokalnym pieniądzu - poprzez zniżki na produkty, o ile sa one kupowane za lokalne pieniądze - powoduje, że skrypt uzyskuje ograniczoną, lecz zdecydowaną preferencję w stosunku do waluty globalnej.
O ile handel wodą należy do glównych aktywności rozwijających się gospodarek, o tyle w krajach rozwiniętych stanowi on tylko margines działalnosci gospodarczej i w ich przypadku należy zastosować odmienne podejście. Obniżając podatki, gdy są one opłacane skyptami - TaxMoney [pieniądz podatkowy, przyp. tłum.] - uzyskuje się redukcję lokalnych obciążeń podatkowych i sprawia, ze przychód z tytułu podatków jest wydawany lokalnie, co może być strategią wzmacniającą dla regionow uprzemysłowionych. Zmniejszone wpływy podatkowe są częściowo odzyskiwane poprzez wzrost podstawy opodatkowania, a różnica może być pokryta ogólną podwyżką podatków, przenoszącą ciężar obciążenia podatkowego głównie na firmy nielokalne, co stwarza lepsze warunki dla rozwoju przedsiębiorczości lokalnej.
Często opodatkowanie jest dla społeczności sposobem czerpania korzyści z wielkiej ekonomii w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb, takich jak edukacja, transport czy bezpieczeństwo. Powiązanie fragmentu tych usług z lokalną walutą skutkuje szybkim powstawaniem prawdziwie lokalnego rynku kontrolowanego przez lokalną społeczność.
Oprócz większej użyteczności globalnej waluty, prawdopodobnie drugą najważniejszą przeszkodą w rozwoju systemów walut lokalnych jest to, że w wielu regionach ludzie nie pracują tam, gdzie mieszkają, więc nie produkują żadnych towarów bądź usług, które dałoby się skonsumować lokalnie. Ludzie ci mają niewielkie możliwości uczestniczenia w lokalnym rynku i prawdopodobnie równie małą motywację, aby to robić. Istnieją więc także ograniczenia w sposobach szczególnego zaopatrywania takich osób w lokalne waluty, wynikające z konieczności unikania zalania systemu zbyt dużą ilością skryptów, ponieważ jeśli osoby takie są w stanie łatwiej wydać skrypty, niż je zarobić, skrypty blokują się u tych osób, które są naprawdę aktywne na lokalnym rynku.
Kwestie te rozwiązuje SunMoney [pieniądz słoneczny, przyp. tłum.] - mający zakotwiczenie w lokalnie produkowanej energii. Podzielając podobne stanowisko - bedące chyba najlepszą opcją dla obecnych rozwiniętych gospodarek, z powodu rosnących cen energii - od lokalnego dostawcy energii elektrycznej wymaga się, aby akceptował skrypty jako rabatową i częściową zapłatę za swoje produkty. Dostawca energii może wtedy użyć lokalnej waluty do zakupu energii od osób fizycznych i od społeczności - uzyskując te same rabaty i stawki procentowe - i równocześnie finansując w ten sposób rozwój lokalnych źródeł energii. Na przykład, lokalne pieniądze płacone indywidualnym osobom czy grupom mogą być wydawane lokalnie, zmniejszając wydatki w walucie globalnej, która może być użyta do instalowania kolektorów słonecznych lub turbin wiatrowych. Związując część wartości energii ze skryptem, można budować autonomie energetyczną i tworzyć aktywne lokalne rynki.
Warunki brzegowe
Chociaż kluczem do ochrony lokalnych zasobów przed nieodpowiedzialnym nadużyciem jest lokalny dobrobyt, wyzwaniem stojącym przed nami jest nie zwykłe wzbogacenie się lokalnych handlowców, lecz zrozumienie, ze bieda jest koniecznym rezultatem uczestniczenia w konkurencji na globalnym rynku, gdzie bogacenie się jednych społeczności odbywa się kosztem biednienia innych. Dlatego wyzwaniem tego stulecia jest zmiana obecnego systemu ekonomicznego z systemu, który nagradza nieodpowiedzialność, na taki, który przed nią chroni i który generuje trwały dobrobyt, konieczny, aby nakarmić wszystkie nasze dzieci.
Komplementarne użycie skyptów i waluty globalnej sluży promocji dobrobytu, różnorodności i trwałości, lecz stosowanie skryptów jest ograniczone wyższą użytecznoscią waluty globalnej. SunMoney mogą dostarczyć lokalnym walutom namacalnych przewag w stosunku do waluty globalnej. Dla uwolnienia siły sprawczej wolnego rynku konieczne wydaje się zbudowanie autonomicznych rynków lokalnych odwołujacych się do niezbywalnych wartości jednostek i ugruntowanych społeczną kontrolą nad podstawowymi lokalnymi zasobami.
tłumaczenie: Krzysztof Lewandowski